‘Wie succesvol wil zijn, moet de omgeving elimineren’ (2024)

Lunchinterview Annemarie van Gaal noemt zichzelf geen succesnummer, maar weet wel hoe je het wordt. „Medelijden helpt niemand verder.”

• Auteurs
  • Rinskje Koelewijn
• Gepubliceerd op24 mei 2018
• Leestijd6 minuten

Het is al halverwege de middag als Annemarie van Gaal (55) het terras van George komt oplopen, vlakbij het Vondelpark in Amsterdam. Kniehoge laarzen, dij-lang vest. De vergadering van die ochtend liep nogal uit. Welk bedrijf? Ze valt stil en lijkt na te denken of ze dat nu wel moet vertellen. Water, wijn, iets anders?, vraag ik om de stilte te verdrijven. Water wil ze. En het bedrijf is Pathé. Het bioscoopbedrijf waarvan de Nederlandse directie onlangs is ontslagen door het Franse moederbedrijf. Van Gaal is er commissaris.

Sinds ze in 2000 als een rijk vrouw terugkwam uit Moskou – ze verkocht haar aandelen in de uitgeverij die ze er met Derk Sauer opzette – is dat wat ze doet: bedrijven adviseren en zelf investeren. Dat is de zichtbare kant van haar werk, zegt ze. Net als haar wekelijkse columns in De Telegraaf en haar rol van strenge rentmeester in het televisieprogramma Dubbeltje op z’n kant, waarin gezinnen met geldzorgen worden geholpen. Ze schrijft boeken, met titels als Succes (2009), Financiële Workout (2013) en Winst (2014). En nu heeft ze, samen met vriendin en mede-zakenvrouw Heleen Dura-van Oord een cadeaubox met ansichtkaarten gemaakt; 50 Best Quotes on Life. Een verzameling one-liners (soms two) van Confucius tot Elon Musk, en van Marilyn Monroe tot Aristoteles. Dit najaar komt er net zo’n soort box, maar dan met quotes over de liefde.

Ze zal wel hongerig zijn na zo’n lange ochtend vergaderen, veronderstel ik. Maar ze is niet van plan iets te eten. Vanavond nog vliegt ze naar Parijs, en daar gaat ze „uitgebreid dineren” met haar echtgenoot, zijn oudste zoon, en háár jongste zoon van 23 die daar studeert. Dat duurt nog wel even, dring ik aan. Ze schudt resoluut van nee. Of nou, vooruit dan. Een latte macchiato, dat is voor haar voldoende.

Zij noemt haar selectie quotes „duwtjes in de rug”. Ze ziet ze als inspiratie, aanmoediging of troost. Neem deze, bijvoorbeeld:

There are no impossible obstacles; there are just stronger and weaker wills (Jules Verne).

It is not the mountain that we conquer but ourselves (Sir Edmund Hillary)

I am not what happened to me. I am what I choose to become (Carl Jung)

Je kunt ook zeggen: de uitspraken verwoorden de overtuiging dat het leven maakbaar is. Zelfverwezenlijking is het doel en laat niets je ervan weerhouden te worden wie je wilt zijn. Beperkingen, grenzen, regels en obstakels zijn er om te worden opgeruimd dan wel vermeden. Je bent de CEO van je eigen leven, is dat wat ze ermee wil zeggen? „Ik zeg altijd: je moet leven naar het beeld van je hart. Je kunt verschrikkelijk pech hebben, zakelijk én privé. Veel mensen schieten dan in de slachtofferrol, en de omgeving huilt mee van ‘o, wat erg, erg’.” Maar medelijden, zegt ze, is het laatste wat je dan nodig hebt. „Ik wil absoluut geen medelijden. Nooit. Ik wek het niet op en ik vraag er niet om. Ik heb problemen altijd de hard way opgelost. Zelf. Mijn pech is mijn verantwoordelijkheid.”

Bijna sprookjesachtig

Haar overwonnen tegenslag in het leven is bijna sprookjesachtig. Alleenstaand moeder op haar 21-ste, met een tweede en derde baan tijdens vakantiedagen en in de avonduren om rond te komen. En toen het grote avontuur in Rusland: een uitgeverij opzetten voor uitgever VNU. Het mislukte. Ze nam ontslag bij VNU, en ging samen met Derk Sauer, een startkapitaal van 40.000 gulden én wat spaargeld terug naar Moskou om het nog een keer te proberen. „Nooit gedacht dat het Ruslands grootste uitgeverij zou worden, en al helemaal niet dat ik met geld zou terugkomen. Ik had aanvankelijk niet eens genoeg voor een retourticket voor mij en mijn zoon.”

Ze overleefde een auto-ongeluk, trouwde nog een keer, kreeg nog een zoon. Van haar derde echtgenoot – ze trouwde in 2016 met Rhandy Macnack – nam ze de achternaam aan. „Voor het eerst.” Ze gaat nu officieel en proud of it door het leven als Annemarie Macnack.

Haar echtgenoot (directeur van de internationale agrarische onderneming Cargill) was net als zij een van de elf adviseurs van het Armoede-elftal van de gemeente Amsterdam. Hij is gestopt, zij niet. De helft van haar tijd steekt ze in vrijwilligerswerk, zegt ze. Dat is de „onzichtbare kant” van haar werk. Dat er in Nederland armoede bestaat, dat zag ze pas echt toen ze terug was uit Moskou. „De discrepantie tussen rijk en arm dáár is evident. Ik dacht: in Nederland hebben we alles goed geregeld. Nou, mooi niet dus.” Nee? „Het is rampzalig, die regelingen, formulieren, de bureaucratie.”

Als je schuld omzet in uren werk, laat je mensen hun eigen schuld oplossen

Ze rekent voor: één op de vijf Nederlanders heeft flinke schulden. De totale schuld van al die gezinnen is 2,1 miljard. De ‘schuldenindustrie’ – incasso’s, afbetalingen, deurwaarders – kóst 11 miljard. „Dat geld kun je zoveel beter gebruiken.” Hoe dan? „Nou, geef iedereen gratis wifi. Wie arm is, moet contact kunnen leggen met de wereld.” Nu krijgt elke zwangere die langdurig in de bijstand zit een eenmalige bijdrage van 500 euro voor een babyset. „Een ledikant, een kinderwagen en al het geld is weer op. Waarom moet alles nieuw? Al die babyspullen zijn op Marktplaats bijna gratis te krijgen. Dat is nog duurzaam ook.” Ze houdt zelf ook van mooie spullen, daar niet van. Maar over een echt grote aankoop denkt ze toch zeker een maand na. Business class vliegen vindt ze zonde van het geld en eten vind ze moeilijk om weg te gooien, zelfs ná de houdbaarheidsdatum.

Ander idee van haar: laat iedereen met een huurachterstand de schuld aflossen door klusjes te doen voor de woningbouwcorporatie. „Het grootste probleem van mensen met grote schulden is het gebrek aan handelingsperspectief. Waar moeten ze die paar duizend euro vandaan halen? Als je schuld omzet in uren werk, laat je mensen hun eigen schuld oplossen.”

Problemen

Oei, zeg ik. Ik zie de krantenkoppen al voor me. Net zoals bij haar vorige plan, dat viel niet goed. Haar voorstel was om mensen met niet-betaalde energierekeningen te laten sporten tot ze, symbolisch, net zoveel energie verbruikt hebben als hun schuld hoog is. Krantenkop toen: ‘Van Gaal wil af van dikke mensen in de bijstand’. Ze kijkt geërgerd. Dat kun je vinden, zegt ze. „Maar ik denk liever in oplossingen dan in procedures.

Lees haar Telegraaf-columns, voor meer pragmatische oplossingen voor liefst twee, of drie problemen tegelijk. Ze legt verbanden tussen de woningnood, gemeentes die overspoeld worden door Oost-Europeanen en ‘Nederlanders die laks en lui op de bank’ zitten. Haar oplossing: laat Nederlanders weer zelf de huizen bouwen.

Je zal mij nooit horen zeggen dat ik een succesnummer ben

I think it is possible for ordinary people to choose to be extraordinary is een uitspraak van Elon Musk die zij heeft uitgekozen. Ze heeft ook gekozen voor haar succes? „Je zal mij nooit horen zeggen dat ik een succesnummer ben. Maar ik wilde wel van jongs af aan de beste zijn in iets, succes hebben, ook al had ik geen idee in wat.” Haar vader was ambtenaar bij het Centraal Bureau voor Statistiek, haar moeder huisvrouw. „In mijn familie zitten geen ondernemers. Geen één.” Ze was de dochter die iedereen wil hebben, zegt ze. Goed op school, gezeglijk, geen gekke dingen. Na school vertrok ze uit Heerlen naar Amsterdam. Studeren vond ze niet nodig, ze wilde werken. „Ik leer mezelf alles aan.” Van steno bij haar baan als directiesecretaresse, tot de nieuwste verdien- en organisatiemodellen voor haar lezingen die ze wekelijks geeft bij banken, pensioenfondsen en bedrijven.

Maar hoe zit het dan met de ‘obstakels’ en ‘bergen’ die ze onderweg moest omzeilen dan wel beklimmen? Ze gaat nog rechter zitten dan ze al zat en zegt: „Je moet de invloed van de omgeving elimineren.” Een voorbeeld. Ze heeft altijd contact gehouden met een van de deelnemers van Dreamschool – een televisieprogramma waarin schoolverlaters op weg worden geholpen. „Het meisje heeft een groot, sociaal hart. Gevoel voor ondernemerschap ook. Ze heeft zich losgeweekt van haar omgeving.” Weg bij de verkeerde vrienden en de mensen die weinig ophebben met hard werken. „Maar nu is ze zwanger van haar tweede. 21 jaar is ze.” Ze heft haar handen in onmacht. „Dat is weer een stapje achteruit.”

Geloof is een omgeving

Een van de 50 citaten is van Marilyn Monroe: ‘Sometimes good things fall apart, so better things can fall together. Ze knikt. „Als ik geen alleenstaand moeder was geweest, was ik nooit naar Rusland gegaan… had ik mijn man niet ontmoet.” Ze lacht. „Misschien was het voorbestemd.” Gelooft ze daarin? „O nee. Geloof is ook een omgeving. Dat is niks voor mij.” Emoties als angst, woede, jaloezie, het zijn allemaal storende omgevingselementen die je afremmen en afhouden van het levensdoel: creating yourself (vrij naar citaat van schrijver Bernard Shaw).

Emoties zijn geen wezens die op je afkomen

Nee? „Nee, ze worden alleen groter als jij ze toelaat. Jij regisseert ze.”

Wacht, zegt ze, ik teken het even voor je. Ze neemt pen en papier over, tekent een schuine lijn van linksbeneden naar rechtsboven: dat is de persoonlijke groei. Dan een tweede, iets slingerende lijn die staat voor: bemoeienis van buiten. Die snijdt de groeilijn op twee punten af. „Zie je wat er gebeurt…?” Ze arceert nu het gedeelte ‘afgesneden groei’. Ze schuift pen en papier terug en vat in één adem door samen wat volgens haar de kern is van de vijftig citaten. „Blijf bij jezelf.” Want, waarom? „Dan is alles mogelijk.”